عملیات والفجر مقدماتی:

عملیات والفجرمقدماتی:

در حالی کهعدم موفقیت در عملیاترمضان، دورنمای پیشروی در شرق بصره را دور ازدسترس نشان می داد، پیروزی در عملیاتمحرم و تسلط بر زمین های تختاستان میسان، دستیابی به شهر العماره عراق – که بهعنوان تهدید هم زمانعلیه دو شهر بصره و بغداد محسوب می شد – را امکان پذیر کردهبود. بههمین منظور و نیز از آن جایی که فرماندهان جنگ ناگزیر بودند درمقابلتجهیزات برتر عراق، زمین سخت را گزینش کرده و درگیری در وضعیت دشوار رابهدشمن تحمل کنند، منطقه رملی غرب ارتفاعات میشداغ – حدفاصل فکه تاچزابه – برایانجام عملیات سرنوشت ساز والفجر انتخاب گردید.

اهدافعملیات

اولین هدفتصرف پل غزیله بود وچنانچه این مرحله از عملیات با موفقیت انجام میشد، تصرف شهر العماره به عنواندومین هدف در دستور کار قرار می گرفت.

موقعیتمنطقه

منطقهعملیاتی از شمال به میشداغ وبرقازه از جنوب به هورالهویزه از شرق بهچزابه و شهر بستان و از غرب به شهر العمارهعراق و رودخانه دجله منتهیمی شد.

در منطقهمزبور رودخانه های متعددیوجود دارد، از جمله: رودخانه دویرج که از کوههای شمالی منطقه سرچشمه گرفته و بههورالسناف می ریزد و رودخانه میمهکه سرچشمه آن ارتفاعات ایلام است و به طرف هور بنعمران (جنوبهورالسناف) منتهی می شود.

استعداددشمن

مسئولیتپدافند از منطقه عملیاتی(از چیلات تا هورالعظیم) به عهده سپاه چهارمعراق بود. لشکرهای سازمانی این سپاهنیز عبارت بودند از:

الف‌-لشکر14 پیاده ؛ شامل:

تیپ 421پیاده

تیپ 422پیاده

تیپ پیاده کوهستانی

تیپ گردانتانک سیف سعد

منطقه گسترشلشکر 14 از شیب تاپاسگاه دویرج و مقر فرماندهی آن نیز در غرب تقاطعجاده چزابه غزیله با جاده صفریهبود.

ب- لشکر 1مکانیزه؛ شامل:

تیپ 108پیاده

تیپ 501پیاده

تیپ 1مکانیزه

تیپ های 92، 93 و 94 پیاده، 34زرهی و 27 مکانیزه (به عنوان احتیاط) منطقه گسترشاین لشکر از پاسگاه دویرج تاپاسگاه پیچ انگیزه و مقر فرماندهی آن نیزدر جنوب منطقه بزرگان بود.

ج-لشکر 10زرهی؛ شامل:

تیپ 17 زرهی

تیپ 42 زرهی

تیپ 34 زرهی

تیپ 24مکانیزه

تیپ 412پیاده

منطقه گسترشاین لشکر از پیچ انگیزه(شیار به جلیه) تا جنوب غربی دهلران (چیلات) بود.

د- نیروهایاحتیاط؛ شامل:

لشکر 3زرهی، در منطقه شرقهورالسناف جنوبی

تیپ 30 زرهیاز لشکر 6 زرهی، درمنطقه جنوب زبیدات

تیپ 16 زرهیاز لشکر 6 زرهی، درمنطقه العماره

تیپ 25مکانیزه از لشکر 6 زرهی، درمنطقه شرق هورالسناف

تیپ 37 زرهیاز لشکر 12 زرهی، درمنطقه بزرگان

تیپ 101پیاده گارد مرزی، در منطقهالعماره

تیپ 10 زرهیوابسته به ستاد کل،احتمالا در شمال العماره

تیپ های 48پیاده و 49 زرهی ار لشکر11، در منطقه العماره

تیپ 51 زرهیمختلط، در منطقه فکه

گارد ریاستجمهوری، در منطقه بزرگان

تیپ 704پیاده در منطقه صفریه تارشیده

قوایخودی

بعد ازعملیات محرم، سپاه پاسداراندر صدد گسترش سازمان رزم خودی برآمد. برهمین اساس لشکر فتح به سپاه 3 صاحب امان(عج) تبدیل شد و سازمانتمامی تیپ های تابع آن به جز تیپ 44 قمر بنی هاشم (ع) نیزبه لشکرتغییر یافت.

لشکر ظفرنیز سپاه 11 قدر را تشکیلداد و در نتیجه دو تیپ 27 و 31 آن به لشکرتبدیل شدند و سه تیپ جوادالائمه(ع)، امامرضا (ع) و امام صادق (ع) نیزلشکر نصر5 را به وجود آوردند. هم چنین، یک تیپ مستقلبه نام تیپ 10 سیدالشهدا (ع) تشکیل شده و تحت امر این سپاه در آمد.

لشکر فجر همبا تیپ های المهدی(عج)، امام سجاد (ع) و ثارالله به سپاه هفتم حدیدتبدیل شد. در این میان لشکر فجربا همان سازمان لشکر باقی ماند تیپثارالله نیز که به لشکر تبدیل شده بود، به اتفاقلشکر قدس (شامل: لشکر 7 ولی عصر و تیپ 15 امام حسن) و لشکر 8 نجف تحتامر سپاه هفتم قرارگرفتند.

به اینترتیب با گسترش سازمان رزمسپاه پاسداران و ایجاد سه سپاه عملیاتی،قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) جهت انجاماین عملیات استعداد زیر رادر نظر گرفت:

قرارگاهکربلا هدایت نیروهای زیر رابه عهده داشت:

سپاه 3 صاحبامان (عج)

لشکر 14امام حسین (ع) با استعداد 8گردان

لشکر 25کربلا به استعداد 11 گردان.

لشکر 17 علیبن ابی طالب (ع) بااستعداد 14 گردان

تیپ مستقل 44 قمربنی هاشم(ع) با استعداد 5 گردان

سپاه 7 حدید

قرارگاه قدسهدایت نیروهای زیر راعهده داشت:

لشکر 7 ولیعصر (عج) با استعداد12گردان

تیپ 15 امامحسین (ع) با استعداد 10گردان

لشکر 8 نجفاشرف با استعداد 14گردان

لشکر 41ثارالله (ع) با استعداد 11گردان

لشکر 19 فجربا استعداد 24 گردان

قرارگاه نجفهدایت نیروهای زیر رابه عهده داشت:

سپاه 11قدر

لشکر 27محمد رسول الله (ص) بااستعداد 24 گردان

لشکر 31عاشورا با استعداد 13 گردان

تیپ مستقل 10 سیدالشهدا (ع)با استعداد 7 گردان

ضمنا، ازارتش نیز یگان های زیر تحتامر فرماندهی این عملیات بودند:

لشکر 16زرهی با استعداد 6 گردانتانک و 6 گردان مکانیزه

تیپ 84 خردمآباد با استعداد 4گردان پیاده و 1 گردان تانک

هم چنیناستعداد توپخانه شرکت کنندهدر این عملیات عبارت بودند از :

ارتش : 16گردان

سپاه: 7گردان

طرحعملیات

در طراحیعملیات مقرر شد قوای دوقرارگاه کربلا و نجف به طرف العماره تک نمایند. در مرحله اول،قوای قرارگاه نجف در محور طاووسیه تا رشیده، حد فاصل خطتا کانال های آخر را تصرفکرده و در مرحله دوم و در ادامه تک، جناحراست تا حاشیه جنوبیدویرج(پشت جاده آسفالتفکه و در غرب بزرگراه وسرپل حلفائیه) را تصرف نمایند. نیروهای قرارگاه کربلا نیزمی بایست بااستفاده از معابر وصولی جای پای تصرف شده توسط قرارگاه نجف را تاچزابهادامه داده و در پشت کانال پدافند نمایند. در مرحله دوم منطقه شرقغزیله وشمال هورالهویزه پاکسازی شده و سرپل غزیله تامین گردد. هم چنینبا احداث خاکریز،جناح قوای کربلا می بایست تامین شود تا چنانچهماموریت قوای نجف در رسیدن به جادهبا مشکل مواجه شد، جناح قوای کربلااز تعرض و آسیب دشمن مصون بماند.

در صورتی کهاهداف مراحل اول و دومعملیات تحقق می یافت، چنین پیش بینی شده بود کهبا بازسازی یگان ها و ایجاد شرایطمناسب و نیز با توجه به وضعیت دشمن،عملیات در مرحله سوم به سمت العماره ادامهیابد. هم چنین مقرر شد درمنطقه چیلات و طیب تک فریب انجام شود. لشکر 14 امام حسین(ع) نیزماموریت داشت تا در منطقه فاو عملیات فریب انجام دهد.

شرحعملیات

در ساعت 21:30 روز17/11/1361 پس از اعلام رمز مبارک یاالله، یاالله، یااللهعملیات از پنج محور شمالو جنوب رشیده، صفریه و ارتفاعات چرمر و خاکآغاز شد و نیروها در تاریکی مطلق شب بهمنظور پاکسازی میادین مین وشکستن خطوط دفاعی دشمن و رخنه در این خطوط پیشرویکردند. وسعت و عمقموانع و استحکامات دشمن و وجود کانال های متعدد که دشمن برایایجاد آنها تلاش بسیاری متحمل شده بود، سرعت لازم را از نیروها گرفت. در نتیجه،اگرچه خط اول دشمن شکسته شده بود، لیکن به دلیل عدم پاکسازی منطقه – در حالی که تاریکی شب رو به پایان بود – طبیعی به نظر می رسید کهامکاناستقرار کامل وجود نداشته باشد. در واقع تاریکی مطلق شب، عدم الحاقنیروها وپاکسازی منطقه، عمق و وسعت زیاد میادین مین، هوشیاری و اطلاعقبلی دشمن نسبت بهوقوع عملیات، عوامل بازدارنده ای بودند که به عدمتامین کامل اهداف مرحله اولعملیات منجر شدند.

به رغموضعیت موجود به خاطر موقعیتخاصی که به تبع آغاز عملیات در میان مردمایجاد شده بود و از طرفی به دلیل امیدواریمسئولین و نیز تبلیغات سوءدشمن و . مرحله دوم عملیات در ساعت 21 روز 20/11/1361به منظورانهدام نیرو و تجهیزات دشمن آغاز گردید. اما این بار نیز عدم هماهنگیدرنیروهای عمل کننده و هم چنین هوشیاری دشمن و احاطه او بر راه کارهایخودی، مانع ازپیشرفت رزمندگان گردید.

بررسیعملیات

از ابتدایپیشروی نیروهای خودی ازنقطه رهایی تا رسیدن به خط دوم دشمن بیش از 16نوع مانع از سوی دشمن تعبیه و ایجادشده بود و یا به صورت عارضه طبیعیمنطقه وجود داشت. دشمن با این اقدامات در واقع آنچه را به صورت تجربهاز عملیات های گذشته به دست آورده بود، تقریبا به صورت کامل درمنطقهعملیاتی والفجر مقدماتی اجرا کرد. ارتش عراق سعی داشت با موانع یاد شدهتا حدامکان در پیشروی نیروهای ایرانی تاخیر بیاندازد. از این رو،موانع مزبور به منزلهزنگ خطر و عامل هشدار دهنده محسوب می شد. و ازطرفی به طور طبیعی توان نیروها راجهت تامین اهداف در شب می گرفت،علاوه بر این، گرفتن جناح و به کارگیری نیرویاحتیاط دو موضوع قابلتوجه بود که در تاکتیک های دشمن در عملیات والفجر مقدماتیمشاهدهگردید.

موضوع دیگراین که در گذشته نیروهایهجومی و اصلی دشمن در خطوط حضور داشتند و بهطور طبیعی در معرض آسیب پذیری نیروهایمهاجم بودند؛ لیکن در این عملیاتنظر به این که دشمن شکستن خط را برای خود مفروض میدانست، نیروهایهجومی اش را در احتیاط قرار داد و با گذاردن نیروهای پدافندی در خطوعمق بخشیدن به میادین مین و ایجاد موانع دیگر عملا سعی بر این داشت کهپس از گرفتنتوان نیروهای مهاجم با وارد کردن نیروهای اصلی خود مناطقتصرف شده را باز پس گیرد.

نتایجعملیات

با اینعملیات طراحان نظامی خودیدریافتند که عملیات های بعدی باید در مناطقعاری از نقاط قوت دشمن ( موانع، آتشتوپخانه و .) انجام شود. از سویدیگر، مناطق انتخابی باید به گونه ای باشند کهضعف های خودی در آن کمتر بوده و جنگ متکی به نیروهای انسانی در آن مناطق عملیباشد. مضافا بهاین که فرماندهان سپاه پاسداران به این نتیجه رسیدند که باید ضمنپرهیزاز انتخاب مناطق با عمق زیاد، این انتخاب متناسب با قوای خودی باشد.

ضمناً دراین عملیات علاوه برانهدام قابل توجه تیپ های 905 و 704 و یک گردان ازنیروهای سودانی تعداد 113 تن ازنیروهای دشمن اسیر شدند.

در آستانهاین عملیات غلامحسینافشردی معروف به حسن باقری فرمانده اطلاعات وعملیات قرارگاه خاتم الانبیاء وفرمانده نیروی زمینی سپاه و چند تندیگر از جمله مجید بقایی فرمانده قرارگاه كربلادر حین شناسایی در كمیننیروهای عراقی گرفتار شده و به شهادت رسیدند .

خلاصهگزارش عملیات :

نام‌عملیات:والفجر مقدماتی‌

زمان‌اجرا: 11/ /1361

تلفات‌دشمن‌:4620(كشته، زخمی‌ و اسیر)

رمزعملیات: یا الله‌ - یا الله‌- یا الله‌

مكان‌اجرا: منطقه‌ عمومی‌ فكه‌

ارگان‌های‌عمل‌كننده:رزمندگان‌ سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌ و نیروی‌ زمینی‌ارتش‌ جمهوری‌ اسلامی‌

اهداف‌عملیات:تصرف‌ پل‌ غزیله‌ و پیشروی‌ به‌ سوی‌ شهر العماره‌عراق

گرامیباد یاد شاعره انقلاب ودفاع مقدس مرحوم سپیده كاشانی

وامــــــــــــا خطـــــاب بـــــــــه شمــــــــــا....

18 آذرماه؛ سالروز معرفی عراق به عنوان آغازگر جنگ از سوی سازمان ملل